Rapport Literatuurmuseum over oorlogsbrieven Lucebert

Het college van de gemeente Bergen heeft in maart 2024 besloten om het Literatuurmuseum een onderzoek te laten doen naar de oorlogsbrieven van Lucebert. De resultaten van het onderzoek zijn op 27 mei 2025 bekendgemaakt.

Dichter en beeldend kunstenaar Lucebert was één van de bekendste Nederlandse kunstenaars van de 20ste eeuw. Hij woonde en werkte tientallen jaren in Bergen.
In 2018 en opnieuw in 2022 ontstond er onrust rondom de persoon Lucebert vanwege publicaties over de brieven die hij schreef in de Tweede Wereldoorlog. In deze brieven komen antisemitische uitingen voor.

Op basis van het onderzoek heeft het college besloten om de 14 kunstwerken van Lucebert in de gemeentelijke collectie te houden. Wel worden de omstreden uitingen van de kunstenaar benoemd als zijn levensloop wordt beschreven bij het exposeren van de kunstwerken. Het college hecht groot belang aan het weergeven van een zo volledig mogelijk beeld van de levensloop van Lucebert, waaronder ook zijn uitingen in de oorlogsperiode.

Bij het beeld ‘Hommage aan Lucebert’ van Emo Verkerk komt een qr-code als dit wordt teruggeplaatst in het centrum van Bergen. Via de qr-code kan men de levensloop, inclusief oorlogsperiode, en culturele betekenis van Lucebert lezen. Het beeld is tijdelijk weggehaald van het Plein in Bergen in verband met de herinrichting van het centrum.

De bevindingen geven meer informatie over de persoon van Lubertus Swaanswijk (de echte naam van Lucebert) en de omstandigheden tijdens de oorlogsperiode.

Het college onderschrijft de conclusie van het onderzoek dat de inhoud van de desbetreffende brieven van Lucebert niet representatief is voor zijn latere kunstenaarschap. Hij debuteerde in 1951. En ook omdat zijn kunstenaarschap juist het tegenovergestelde laat zien van het gedachtengoed dat hij tijdens een aantal jaar in de oorlog heeft aangehangen.

Desondanks blijft de inhoud van de brieven schokkend, met name de antisemitische teksten. Deze omstreden uitingen zal de gemeente daarom niet achterwege laten, maar benoemen als zijn levensloop wordt beschreven. Wethouder Ernest Briët zegt dat de gemeente Lucebert waardeert, maar vindt het belangrijk dat zijn omstreden uitingen niet worden verzwegen en niet zonder de nodige toelichting benoemd worden of beschikbaar zijn.

Aanvullende informatie en het rapport zijn te lezen op de webpagina.